Bolehkah RUU GEG kekang empayar vape bernilai berbilion ringgit?

Perniagaannya bermula dengan sebuah kedai runcit yang menjual produk vape di bandar Puchong, Selangor pada 2013.

Syarikat milik Zachary Oh, Vape Empire, kini mempunyai 115 kedai di seluruh Malaysia, termasuk di Borneo. Ia juga mengeluarkan dan mengeksport cecair rokok elektronik ke luar negara seperti Eropah, Korea Selatan, Australia dan Jepun.

Perniagaan Oh telah berkembang seiring dengan industri vape di Malaysia yang dianggarkan bernilai RM2.7 bilion (S$830 juta), menurut satu kajian pada 2021 oleh Dewan Perniagaan Vape Malaysia.

Negara itu dilaporkan merupakan salah sebuah pengeluar cecair rokok elektronik terbesar di dunia. “Vape adalah (cara) merokok baharu,” kata Oh kepada Talking Point, sambil menambah bahawa sebahagian besar para pelanggan di Malaysia berumur bawah 35 tahun.

Ini dizahirkan melalui reka bentuk iklan syarikat di media sosial yang bercirikan belia, untuk jenis teknologi atau perisa vape yang baharu bermula Rainbow Candy sehinggalah Tembikai Ais. Oh, bagaimanapun, menegaskan bahawa mereka tidak menjual kepada para belia yang berusia 18 tahun, dan mereka juga “tidak menggalakkan” pelanggan baharu yang bukan perokok.

Di tengah-tengah kebimbangan yang semakin meningkat terhadap peningkatan penggunaan vape khususnya dalam kalangan golongan belia, dan kontroversi mengenai kesannya terhadap kesihatan, Malaysia bersedia untuk memperkenalkan undang-undang untuk mengubahnya.

Ia mahu mengharamkan merokok dan vape untuk seluruh generasi yang lahir dari 2007.

Ketika ini, industri vape beroperasi secara samar-samar tetapi sah di Malaysia.

Walaupun vape tidak dikawal selia, penjualan cecair yang mengandungi nikotin – walaupun perkara biasa – secara teknikalnya menyalahi undang-undang. Dan beberapa negeri termasuk Johor telah mengharamkan penjualan produk vape.

Cecair adalah komponen rokok elektronik, juga dikenali sebagai vape. Cecair itu selalunya mengandungi nikotin dan, apabila dipanaskan, bertukar menjadi wap yang disedut oleh pengguna.

Zac Oh ialah ketua eksekutif Vape Empire.

Vape disebut-sebut oleh pihak penyokong sebagai alat untuk berhenti merokok. Oh misalnya, berkata: “Kami tidak katakan vape sebagai produk sihat 100 peratus. Kami menjual vape sebagai pengurangan kepada kemudaratan berbanding dengan merokok.”

Tetapi Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) menyatakan bahawa rokok elektronik berbahaya kepada kesihatan dan tidak selamat. Ujian makmal yang dilakukan oleh Talking Point menemui plumbum dan formaldehid, antara lain, dalam cecair terbabit.

Nikotin, bahan yang menyebabkan ketagihan, juga boleh membahayakan perkembangan otak kanak-kanak dan remaja, menurut WHO.

Dakwaan bahawa rokok elektronik boleh membantu individu berhenti merokok juga “tidak muktamad”, dan masih terlalu awal untuk memberikan jawapan yang jelas tentang kesan jangka panjang penggunaan rokok elektronik atau bahaya terdedah kepadanya.

Model niaga yang lemah

Di Malaysia, vape bermula sejak lima tahun lepas apabila lebih banyak produk mudah – seperti gegelung siap pakai yang murah dan berkualiti – memasuki pasaran, kata Oh.

Vape pakai buang yang berbentuk seperti cawan minuman.

Dua tahun lalu, rokok elektronik ‘pakai buang’ mendapat tempat dalam kalangan pengguna, menjadikan vape lebih mudah. “Anda hanya pergi ke kaunter, beli, buka bungkusan dan anda boleh guna,” katanya.

Menurut eksekutif jualan Armand Kaser, pada harga antara RM15 hingga RM38, barangan pakai buang juga lebih murah berbanding vape tradisional, yang boleh menelan kos ratusan ringgit untuk setiap set.

Cecair, atau jus vape, boleh didapati dalam pelbagai perisa termasuk anggur, mangga, laici dan juga crème brulee.

Malah, rakyat Malaysia “agak dikenali di seluruh dunia” sebagai pembuat jus vape, kata Oh.

Bagi mengekang bahaya tembakau dan produk nikotin, Malaysia telah mula membahaskan Rang Undang-undang (RUU) Kawalan Produk Tembakau dan Merokok. RUU yang juga dikenali sebagai RUU Generasi Penamat (GEG) itu bertujuan mengharamkan penjualan rokok, tembakau dan produk vape kepada mereka yang lahir dari 2007.

RUU itu telah dirujuk kepada Jawatankuasa Pilihan Khas Parlimen untuk semakan pada Ogos 2022 dan dijangka dibentangkan semula di parlimen kelak.

Banyak persatuan vape menentang produk vape dimasukkan dalam larangan itu, dan sebaliknya menyeru pelaksanaan peraturan penjualannya. Dengan cara ini, perokok mempunyai “alternatif yang selamat untuk digunakan”, kata Persatuan Pengguna Vape Malaysia dalam satu kenyataan pada Julai.

Oh menegaskan: “Kami tidak menggalakkan pengguna vape baharu kepada mereka yang memang tidak merokok. Itu, yang saya mahu jelaskan.”

Tetapi Yvette van der Eijk, penolong profesor di Sekolah Kesihatan Awam Saw Swee Hock Universiti Nasional Singapura (NUS), ragu-ragu dengan dakwaan pembuat vape dan peruncit bahawa mereka hanya menyasarkan perokok semasa sahaja.

Ia menjadikan “model perniagaan yang sangat lemah” kerana lebih banyak negara menuju ke arah mengubah undang-undang tembakau dan melaksanakan langkah kawalan tembakau yang lebih ketat, katanya.

Melobi industri juga “sangat kuat” terhadap usaha penggubal dasar untuk mengawal selia produk mereka, kata van der Eijk. Tambahnya, syarikat tembakau atau vape mungkin menyokong peraturan sukarela di mana tiada denda atau penguatkuasaan, dan pematuhan yang lemah.

Dr Yvette van der Eijk ialah seorang penyelidik kesihatan awam.

Katanya, syarikat juga akan cuba mempengaruhi dasar dengan menaja acara, bekerjasama dengan orang yang berpengaruh, atau menubuhkan ibu pejabat mereka di pelbagai negara untuk “pengaruh politik” dengan kementerian kerajaan yang berfokus kepada industri itu.

Sementara itu, lebih ramai belia tertarik dengan vape melalui reka bentuk produk yang canggih dibuat syarikat terbabit, selain pemasaran dan kempen media sosial mereka, tambah van der Eijk.

Sukar kawal di media sosial

Belia di Singapura yang menggunakan vape memberitahu Talking Point bahawa sebahagian besar bekalan yang mereka peroleh adalah melalui kumpulan Telegram; dan Profesor May Lwin dari Universiti Teknologi Nanyang (NTU) berkata peraturan kawalan iklan juga berkembang seiring dengan media sosial.

“Melainkan jika anda mempunyai sekumpulan petugas khas untuk memantau, atau di sesetengah negara (mempunyai) individu yang menyamar seperti individu bawah usia 12 atau 18 atau orang dewasa, untuk melihat jenis mesej yang anda akan terima, ia akan menjadi sangat sukar untuk mengawal,” kata Lwin, yang pakar dalam komunikasi strategik dan kesihatan di Jabatan Komunikasi dan Maklumat Wee Kim Wee NTU.

Iklan dari negara lain dengan peraturan yang lebih bebas juga boleh menjangkau pelanggan sasaran mereka yang tinggal di kawasan yang lebih ketat (undang-undang), katanya.

Ditanya mengenai produk Vape Empire yang dipasarkan dalam kumpulan sembang Telegram di Singapura – di mana penggunaan, pembelian, pemilikan, penjualan dan import vape diharamkan – Oh berkata syarikatnya mematuhi undang-undang seberapa boleh yang mungkin.

Namun Oh mendapati ramai rakyat Singapura menuju ke Johor Bahru dan mungkin telah membeli vape untuk kegunaan mereka sendiri atau untuk dijual kepada rakan-rakan mereka.

Tegas Oh, dia tidak menjual kepada sesiapa di bawah umur merokok yang dibenarkan iaitu 18 tahun. Dia juga menunjukkan bagaimana syarikatnya mengelakkan daripada menggunakan pembungkusan “watak kartun” yang akan “menarik minat kanak-kanak”.

Apabila diberitahu bahawa remaja tertarik dengan vape kerana terpikat dengan pelbagai perisa, Oh menjawab: “Satu-satunya cara anda boleh menghentikan tabiat merokok adalah mencari alternatif yang anda boleh kekalkan. Kalau saya akan menggunakan perisa tembakau yang lain, bagaimana saya boleh berhenti merokok?”

Dia sendiri mula menghisap vape sejak 10 tahun lalu, dan mendakwa dia berjaya berjaya berhenti merokok tujuh tahun lalu.

“Penggunaan vape saya telah berkurangan sekurang-kurangnya lima kali ganda sekarang. Saya perlahan-lahan mengurangkan,” katanya, sambil menambah: “Mungkin dalam masa dua hingga tiga tahun lagi, saya mungkin berhenti menghisap vape sepenuhnya.

“Adakah ini atas sebab kesihatan, mungkin? “Pastinya apabila anda mencapai usia yang lebih tua, anda cenderung untuk lebih menjaga kesihatan anda,” katanya. “Perkara yang anda fikir ianya buruk, anda akan cuba menghentikannya.” – CNA